İnsan ruhu, alışkanlıklarının ağırlığı altında ezilirken her yeni güne zincirlerle uyanır. Tekrar edilen her davranış, ruhu körleştirir ve bilinmeyen kapıları birer birer kapatır. Oysa hayat, durmaksızın akıp giden bir nehir gibidir. Aynı sularda defalarca yıkanmak, o nehrin kendini yenilemesine engel olur. Yeni bir lezzet, yeni bir anlam keşfetmek için, insan alışkanlıklarını öldürmeli, eskiyi geride bırakmalıdır. Shakespeare’in meşhur dizelerinde sorduğu gibi: “Olmak ya da olmamak, işte bütün mesele bu!” Gerçek varoluşun sırrı, eskiyi öldürmek ve yeniyi yaratmakta saklıdır.

Bu kaide, yalnızca gündelik yaşamda değil, müziğin yaratıcı sürecinde de kendini gösterir. Beste yapmak, bir anlamda, ruhun eski melodilere veda ederek yeni bir müzikal keşfe açılmasıdır. Besteci, her yeni eserde zihninde eski melodileri ve harmonileri öldürmek zorundadır ki taze bir ilham doğabilsin. Bir melodinin varlığı, ancak diğerinin ölümüne bağlıdır. Beethoven ya da Bach, büyük eserlerini yaratırken, önceden çizilmiş müzikal sınırları yıkmış, yeni notalara ulaşmak için eskiyi gömmekten çekinmemiştir. Bu yüzden her büyük beste, bir nevi yaratıcı ölüm ve yeniden doğuştur. Ancak unutmamak gerekir ki, her yaratım sancılıdır; eski melodiyi öldürmek, yeni ilhamı doğurmak kadar acı vericidir. Tıpkı bir doğumun sancılı olması gibi, her yeni yaratım da çaba, sabır ve acı gerektirir.

Psikoloji de bunu destekler. Alışkanlıkların köklü biçimde değişmesi, insan beyninin yeniden yapılanmasını gerektirir. Beyin, yeni davranışlar ve düşünceler için eski yolları terk eder, tıpkı bir bestecinin eski melodileri bırakıp yeni armonilerle dünyayı yeniden keşfetmesi gibi. Her yeni beste, eski düşüncelerin ölümüdür, yeni yaratımların habercisidir. Ancak bu süreç de acısız değildir; insan, değişim sancılarıyla büyür. “İçsel Arınma” veya “Yağmurun Hüzünlü Sırrı” gibi eserler de işte bu yaratıcı dönüşümün sonucudur; bestecinin içsel bir devinimle eskiyi geride bırakıp ruhsal bir yenilenmeye ulaşmasının kanıtıdır. Bu yolculuk, kolay ve sorunsuz değildir; eskiyi bırakmak ve yeniyi kabullenmek daima sancılı bir süreçtir.

Tıpkı insanın kendi içindeki eski alışkanlıkları öldürerek yeni bir yaşam yolu keşfetmesi gibi, müzikal yaratıcılık da eski formların ölümüyle yeni melodilerin hayat bulmasına olanak tanır. Müzik, insan ruhunun varoluşsal mücadelesinin bir yansımasıdır: Her ölüm, yeni bir doğuşun habercisi, her nota, ruhun taze bir keşfidir. Ama her yeni nota, bestecinin ruhunda sancılı bir devinimle doğar. Shakespeare’in tragedya ile anlatmaya çalıştığı bu derin devinim, klasik müziğin yaratıcılığında da yankı bulur—her şeyin sonu, aslında yeni bir başlangıçtır. Ancak bu yeni başlangıçlar, hep bir acının, bir mücadele sürecinin ardından gelir.

Yunan mitolojisinde de bu döngü, en çarpıcı şekliyle anlatılır. Phoenix kuşunun efsanesi, yaratıcı sürecin ölüm ve yeniden doğuş döngüsüne en güzel örnektir. Phoenix, yaşamının sonunda alevler içinde yok olur ve küllerinden yeniden doğar. Bu mit, bir sonun aslında bir başlangıç olduğunu, her ölümün ardından yeni bir hayatın filizleneceğini simgeler. Fakat Phoenix’in yeniden doğuşu kolay ve acısız değildir; alevler içinde yanarak yok olurken yaşadığı acılar, yeniden doğmanın bedelidir. Tıpkı bir bestecinin her yeni eseriyle eskiyi geride bırakırken yaşadığı yaratım sancısı gibi, Phoenix de yeniden doğuşun sancılarını taşıyan bir semboldür.

Felsefe dünyasında da Hegel’in diyalektik süreci bu döngüye işaret eder. Tez ve antitez çatışır, bir sentez ortaya çıkar ve bu sentez, yeni bir tez olur. Her düşüncenin sonunda yeni bir fikir doğar, her fikrin sonu yeni bir anlayışın başlangıcıdır. Ancak bu süreç de, sürekli bir çatışma ve gerilimle birlikte gelir. Tıpkı müziğin yaratıcı sürecinde olduğu gibi, düşüncenin de gelişimi eskinin ölümü ve yeninin sancılı doğumu ile şekillenir.

İnsanın içsel yolculuğu, müzikal yaratıcılığı ve felsefi arayışı; her biri, bu sonsuz döngüde birbirine bağlanır. Ancak her yaratım süreci, hem fiziksel hem de zihinsel bir sancıyı içerir. Her şeyin sonu, aslında yeni bir başlangıçtır, fakat bu başlangıç hiçbir zaman kolay elde edilmez. Doğum, daima sancılıdır; yaratmak için önce acıyı kabullenmek gerekir.

Saygılarımla,
Dr. Ayhan Özel